10. sınıf psikoloji dersi 5.ÜNİTE BELLEK – UNUTMA HATIRLAMA konu anlatımı

5.ÜNİTE


BELLEK – UNUTMA HATIRLAMA

A. BELLEK(HAFIZA)
Yaşam sürecinde öğrenmiş olduğumuz bilgilerin saklandığı yerdir.Duyum ve algılarla kazanılan bilgilerin beyinde saklanması, gerektiğinde de hatırlanması şeklinde gerçekleşen zihinsel bir işlevdir.
Belleğin 3 aşaması vardır.

Bilgiler kodlanır Bilgiler saklanır Lazım olunca geri getirilir.
Not: Unutma bu üç aşamadan birinde meydana gelen aksaklıktan kaynaklanır.
Not: Öğrenilen bilgilerin kodlanabilmesi için de ilk şart o bilginin veya nesnelerin algılanmasıdır.

1. Kısa Süreli Bellek
Zihinde bilgileri tutma süresinin çok kısa olduğu (1-3 dk) bellektir. Bilgi kısa süreliğine lazımsa kısa süreli belleğe yerleştirilir.
Örneğin, ilk defa duyduğunuz bir telefon numarası kısa süreli bellekte yer alır. Telefon konuşmasından sonra da kaybolur. Kısa süreli belleğin en önemli özelliği bilgilerin izine bir süre sonra rastlanamamasıdır.
2. Uzun Süreli Bellek
Uzun süreli bellekte yer alan öğrenilmiş bilgiler uzun zaman aralığında burada yer alabilir. Bu bellekteki bilgiler anlam ve özellikleri bakımından düzenlenir. Örneğin, lisedeki numaramızı ,ev telefonumuzu uzun süreli bellekte tutarız. Çünkü bu bilgileri sürekli ve uzun süre kullanırız.

B. UNUTMA
Önceden öğrenmiş olduğumuz bilgilerin zaman içinde kaybolmasıdır. Zaten insan hayatı boyunca öğrendiği bilgileri hafızasında tutamaz. Yeniler öğrenilirken eskiler unutulmaya başlanır.
1. Unutmanın Nedenleri:
a. Kullanılmama yüzünden silinme: Örneğin emekli olan bir hakemin zaman içinde oyun kurallarını unutması bu şekilde gerçekleşir.
b. Bastırma: Hatırlandıkça üzüntü veren bilgilerin unutulmasıdır.Bu görüşte olanlar, unutmayı rahatsız edici durumların bilinçaltına bastırılması olarak açıklar. Uçaktan korkan bir yolcunun, uçağın kalkış saatini unutması gibi.
c. Ket vurma (Bozucu etki)
– İleriye ket vurma: Önceki öğrenilmiş olan bilgilerin sonradan öğrenilmiş olan bilgileri unutturması. Örneğin eski telefon numarasının, yeni numarayı unutturması, eski il sayısının yenisini unutturması…
– Geriye ket vurma: Sonradan öğrenilmiş olan bilgilerin önceden öğrenilmiş olan bilgileri unutturması. Örneğin, sonraki döviz fiyatlarının öncekileri unutturması.

Not: Ket vurma ile transfer kavramları birbirinden farklıdır. Transfer öğrenme öncesi ; ket vurma ise öğrenme sonrası gerçekleşir. Transferde önceki öğrenilenler sonraki öğrenmeleri olumlu ya da olumsuz yönde etkilerken , ket vurmada ise bir öğrenmeden önce yada sonra gerçekleşen öğrenme,söz konusu öğrenmenin hatırlanmasını olumsuz yönde etkiler. Kısacası transferin öğrenmeye , ket vurmanın ise hatırlamaya etkisi vardır.

d. Organik nedenler: Ani şok, yaşlılık,korku,heyecan, ateşli hastalık gibi durumlar organizmada unutmaya neden olabilmektedir.



2. Unutmayla İlgili Deney Sonuçları
a. Mutlak unutma yoktur.
b. Unutmanın derecesi öğrenmenin derecesine bağlıdır.
c. En son öğrenilenler daha geç unutulur.
d. Öğrendikten sonra zihnin uyarıcılara kapalı tutulması unutmayı azalttığından uykuda unutma en azdır.
e. Öğrenilenlerin sık sık pekiştirilmesi unutmayı azaltır.
f. Anlamlı ve hoşumuza giden konuları daha geç unuturuz.

C. HATIRLAMA
Uzun süreli bellekte yer alan bilgilerin zihinde tekrar canlanarak bilinç düzeyine gelmesidir. İlkokul dönemlerindeki okul numarasını hatırlama buna örnektir. Hatırlama ile çağrışım farklı kavramlardır. Çağrışım, bir uyarıcı algılandığında onunla ilgili başka şeylerin hatırlanmasıdır. Benzerlik, ardışıklık, zıtlık, zamanda ve mekanda yakınlık çağrışımı kolaylaştıran etkenlerdir. Susurluk yazısını duyan birinin oranın ayranını hatırlaması buna bir örnektir.