10. sınıf türk edebiyatı dersi 1. dönem 3. yazılı soruları ve cevapları

1. Tasavvuf düşüncesinde amaç (hedef) nedir? (5 puan)
2. İslâmî dönem Türk edebiyatının ilk ürünlerini yazılış sırasına göre ve yazarlarını belirterek yazınız. Bu eserler hakkında kısaca bilgi veriniz. (20 puan)
3. İslamiyet öncesi sözlü edebiyat hakkında bilgi veriniz. (10 puan)
4. Aşağıdaki boşlukları uygun biçimde doldurunuz. (20 puan)
* Türkçenin bilinen ilk dilbilgisi kitabı …………………………………. olarak kabul edilir.
* Nefis mertebelerini tamamlayıp kemale ulaşmış kişiye …………………………… denir.
* …………………. : Allah dışındaki her şey yani kesret (çokluk) alemi.
* Yunus Emre’nin iki önemli eseri var : …………………….…… ve …………………………………..
* Divan edebiyatının ilk şairi …………………………….
* İlk mutasavvıf ……………………………………….
* Türk edebiyatında ilk mesnevi ………………………………….
* Edebiyatımızda ilk yazılı ürünler ………………………………….
* …………….. günümüzde Ergenekon’dan çıkış günü olarak kutlanmaktadır.

5. Battalname ve Danişmendname’de hangi konu işlenir? (5 puan)

6. On beşinci meclise başlayalum
Sözü gül budagına aşlayalum

Râvîler şöyle rivâyet eyledi
Her birisi gördüginden söyledi

Çün Melik Danişmend bu düşi gördi, düşinde varup Seyit Battal elin öpdi.

Yukarıdaki parçalarda geçen altı çizili kelimelerden hareketle metnin dil özellikleri hakkında bilgi veriniz. (5 puan)

7. “Alp” ve “Alperen” tipi hakkında bilgi veriniz. (5 puan)

8. Vesiletü’n-Necat ; (10 puan)
a. Kimin eseridir?
b. Nazım şekli nedir?
c. Halk arasında hangi isimle bilinir?
d. Hangi konu işlenir?

9. Aşağıdaki kavramları tasavvufi düşünceye göre tanımlayınız. (10 puan)
* Meyhâne :
* Mâşuk :
* Saki :
* Aşk :
* Âşık :

10. Tasavvufta yaratılış nazariyesine göre varlıkların yaratılış sırasını belirtiniz. (10 puan)

Not : Soruların puan değeri üzerinde gösterilmiştir. Süre bir ders saatidir. Başarılar dilerim.

cevaplar




CEVAPLAR
1. Tasavvuf düşüncesinde amaç; Fenafillah’a, akabinde Bekabillah’a ulaşmak, Allah’ta yok olmak, onunla olmaktır.
2. KUTADGU BİLİG
Eserin adı “mutluluk veren bilgi” anl***** gelir. Yazarı, Yusuf Has Hacip’tir. Karahanlılar zamanında (XI. yüzyıl-1070) yazılmış, ideal bir devlet yönetiminin nasıl olması gerektiği üzerinde durulmuştur. Esrin dilinde henüz Arapça ve Farsça etkisi yoktur. Birimi beyit, ölçüsü aruzdur. İlk mesnevi ve ilk siyasetname olarak kabul edilir. .6645 beyitten oluşur
DİVAN Ü LUGAT-İT TÜRK
Eserin adı, “Türk Dili’nin toplu(genel) Sözlüğü” anl***** gelir. Adından da anlaşılacağı gibi, eser bir sözlüktür; Araplara Türkçe’yi öğretmek amacıyla yazılmıştır. Bundan dolayı, Türkçe’nin Arapça karşısında savunulduğu bir eser olarak değerlendirilir. Eserde Türkçe sözcüklerin anlamları Arapça’yla açıklanmakta ve her maddeden sonra birtakım Türkçe metinler örnek olarak verilmektedir. Kaşgarlı Mahmut tarafından XI. yüzyılda yazılan eserin asıl önemi de, işte bu derleme Türkçe metinlerden ileri gelmektedir; yani eser, zengin bir folklor kaynağı durumundadır. İlk sözlük ve ilk dilbilgisi kitabı olarak kabul edilir.
ATABETÜ’L-HAKAYIK
Eserin adı “hakikatlerin eşiği” anl***** gelmektedir. Yazarı Edip Ahmet’tir. Eserde hem dörtlük, hem de beyit nazım birimleri kullanılmıştır. Ölçü aruzdur. Okuyucuya dini öğütler veren eser, anlatım yönünden kurudur; didaktik özelliklere sahiptir; XII. yüzyılda yazılmıştır.
DİVAN-I HİKMET
Ahmet Yesevi tarafından XII. yüzyılda yazılan eser, tasavvuf felsefesinin yayılmasını amaçlar. Didaktik nitelikli olduğundan, oldukça kuru bir anlatıma sahiptir. Türk tasavvuf edebiyatının ilk örneği sayılır. Hikmet denilen dörtlüklerden oluşmuş, hece vezni kullanılmıştır.


3.
a. Manzumdurlar
b. Hece ölçüsü kullanılır
c. Genellikle yarım kafiye kullanılır
d. Deyimlere ve atasözlerine yer verilmiştir
e. Ağırlıklı olarak aşk, ölüm, doğa konuları işlenmiştir
f. Anonimdirler
g. Ozan, kam, baskı, şaman denilen kişiler tarafından oluşturulmuşlardır
4. Sorunun üzerinde cevaplandırıldı.
5. Anadolu’da Bizanslılarla (kafirlerle) yapılan mücadeleler işlenir.
6. Küçük ünlü uyumu kuralının olmadığı, sertleşme ve yumuşama olaylarının gerçekleşmediği, uzun seslerden de dilimize Arapça ve Farsça kelimelerin girdiği anlaşılıyor.
7. Alp, savaşçı kimliği olan kahramandır. İslamiyet’ten önceki Türklerde cihan hakimiyeti fikrini savunan ve bu amaçla düşmanlarla savaşan kişilerdi. İslamiyet’ten sonra ise bu fikre “ilay-ı Kelimetullah” ülküsü eklenince Alpler ‘eren’lik sıfatını üstlendiler. Hem alp hem erendiler. Edebi eserlerdeki bu tipler insan-ı kamil mertebesine ermiş savaşçı kahramanlardı. Seyit Battal, Melik Gazi vb.
8. Vesiletü’n-Necat, Süleyman Çelebi’nin yazdığı bir mesnevidir. Peygamber Efendimiz (sav)’in doğumunu anlatır. Halk arasında mevlit olarak bilinir. Bu konuları işleyen şiirlere mevlüt denir.
9.
* Meyhâne : Tekke , dergah
* Mâşuk : Aşık olunan (Allah)
* Saki : Mürşid, şeyh , pîr.
* Aşk : Allah aşkı
* Âşık : Derviş, mürid
10. Nur-u Muhammedi , anasır-ı erbaa, mevalid-i selase, insan.